Praca przedstawia podstawowe fakty dotyczące życia i działalności naukowej Zygmunta Rewkowskiego do zamknięcia Uniwersytetu Wileńskiego w 1832 roku i zesłania go na Kaukaz na 25 lat „w sołdaty”, w wyniku zdrady Marcellina Szymańskiego, ucznia Gimnazjum w Wilnie, późniejszego agenta rosyjskiego w Paryżu.
EN
The paper presents fundamental facts dealing with the life and scientific activity of Zygmunt Rewkowski up to the closing of Imperial University of Vilna(Cesarski Uniwersytet Wileński) in 1832 and sending him to the army (v soldaty) as a result of treason of Marcellin Szymański, student of gymnasium Vilna, further Russian agent in Paris.
Towarzystwo Nauk Ścisłych w Paryżu istniało formalnie w latach 1870-1882. Jednak okres jego działalności należy rozszerzyć na lata 1852-1882, gdyż pierwsze publikacje z matematyki w Paryżu finansował już Jan Działyński począwszy od 1852 roku. W niniejszym opracowaniu cytowane są dokumenty z kolekcji zgromadzonej w Bibliotece Kórnickiej.
EN
The Society of Sciences in Paris existed formally in the years 1870-1882. However, the first publications in mathematics in Paris financed Jan Działyński was published in 1852, hence the period of its operations should be extended for the period 1852-1882. In this study the documents from the collection stored in the Library of Kornik are quoted.
Dzieła Eulera (Opera Omnia, vol. VI, 1921) zawierają 24 prace sklasyfikowane na początku XX wieku jako prace z algebry. Należałoby dodać do nich jeszcze jedną pracę, mianowicie (v. Opera Omnia, ser. I, vol. 26, 46-59), poświęconą twierdzeniu nazywanemu twierdzeniem Bezouta, które dziś formułujemy następująco: jeżeli dwie krzywe algebraiczne, stopnia odpowiednio m i n, przecinają się w skończenie wielu punktach, to liczba ich przecięć nie przekracza mn. Dziś twierdzenie to zaliczylibyśmy do geometrii algebraicznej, choć dowód Eulera jest czysto algebraiczny. Euler podał pełny opis macierzy ortogonalnych w przestrzeniach euklidesowych wymiaru 3, 4, i 5 [29]. Znamienne jest to, że matematyka XVIII stulecia nie dysponowała jeszcze ani pojęciem macierzy, ani tym bardziej pojęciem przekształcenia liniowego. Ponadto Euler zajmuje się zasadniczym twierdzeniem algebry w wersji rzeczywistej, liczbami zespolonymi, rozwiązywaniem równań algebraicznych przez pierwiastniki, różnymi zagadnieniami dotyczącymi numerycznego obliczania pierwiastków wielomianu i algorytmami rozkładu funkcji wymiernych na ułamki proste.
22 listopada 2007 roku zmarła w Krakowie dr Alina Dawidowiczowa, córka LeonaChwistka i Olgi Steinhaus.Urodziła się 31 października 1918 roku w Krakowie. Po maturze w 1937 rokurozpoczęła studia matematyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, które,przerwane zawieruchą wojenną, ukończyła w 1946 roku na Uniwersytecie Jagiellońskimw Krakowie. W październiku 1948 roku podjęła pracę w Katedrze Matematyki naPolitechnice Krakowskiej, gdzie pracowała do 1979 roku na pełnym etacie, a następniena pół etatu do 1991 roku. W 1965 roku obroniła pracę doktorską, której promotorembył prof. Mirosław Krzyżański.Od 1966 roku była członkiem PTM. Przez wiele lat uczestniczyła w pracachKomisji Historii Matematyki PTM. Działała też aktywnie w Komisji Historycznej OddziałuKrakowskiego PTM. Kilkakrotnie brała czynny udział w Ogólnopolskich SzkołachHistorii Matematyki, wygłaszając niezwykle ciekawe referaty historyczne, okraszoneanegdotami. Dzięki swoim rodzicom i studiom we Lwowie poznała wielu luminarzy światamatematyki, literatury i sztuki. Wiele ze swych przeżyć zawarła w autobiograficznejksiążce Zeschnięte liście i kwiat… .W działalności dydaktycznej na Politechnice Krakowskiej dała się poznać jakonauczyciel akademicki oddany całym sercem swoim studentom.Spoczęła na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Prace Leonharda Eulera o kwadraturze koła i liczbie π Okres ostatnich 23 stuleci rozwoju matematyki można podzielić na trzy zachodzące na siebie epoki. Okres I - do XVII stulecia, w którym zagadnienia dotyczące liczby π i kwadratury rozwiązywane były geometrycznie, głównie w oparciu o pomysł Archimedesa: przybliżania obwodu (albo pola) koła wielokątami foremnymi wpisanymi lub opisanymi na tym kole. Okres II, w którym obliczano przybliżenia π w oparciu o różne wzory, w postaci szeregów, rzadziej - iloczynów nieskończonych. Okres ten trwa do dziś. Wreszcie III okres, rozpoczęty w połowie XVIII wieku, to badania jakościowe liczby π: jej niewymierność (J. - H. Lambert, 1767), niewymierność π2 (A. - M. Legendre, 1794), przestępność (F. Lindemann, 1882), wyznaczanie miary niewymierności, miary przestępności π, czy też próby sklasyfikowania tej liczby w odpowiednim zbiorze liczb przestępnych (klasyfikacja Mahlera).
EN
Prace Leonharda Eulera o kwadraturze koła i liczbie pi Okres ostatnich 23 stuleci rozwoju matematyki można podzielić na trzy zachodzące na siebie epoki. Okres I - do XVII stulecia, w którym zagadnienia dotyczące liczby π i kwadratury rozwiązywane były geometrycznie, głównie w oparciu o pomysł Archimedesa: przybliżania obwodu (albo pola) koła wielokątami foremnymi wpisanymi lub opisanymi na tym kole. Okres II, w którym obliczano przybliżenia π w oparciu o różne wzory, w postaci szeregów, rzadziej - iloczynów nieskończonych. Okres ten trwa do dziś. Wreszcie III okres, rozpoczęty w połowie XVIII wieku, to badania jakościowe liczby π: jej niewymierność (J. - H. Lambert, 1767), niewymierność π2 (A. - M. Legendre, 1794), przestępność (F. Lindemann, 1882), wyznaczanie miary niewymierności, miary przestępności π, czy też próby sklasyfikowania tej liczby w odpowiednim zbiorze liczb przestępnych (klasyfikacja Mahlera).
Towarzystwo Nauk Ścisłych w Paryżu istniało formalnie w latach 1870-1882. Jednak okres jego działalności należy rozszerzyć na lata 1852-1882, gdyż pierwsze publikacje z matematyki w Paryżu finansował Jan Działyński począwszy już od 1852 roku. Z wyjątkiem książki Norzewskiego, były to przede wszystkim książki Grakcha Henryka Niewęgłowskiego. Poniżej przytaczam część listów Niewęgłowskiego do Jana Działyńskiego. Dotyczą głównie publikacji Niewęgłowskiego, a także sytuacji Szkoły Polskiej na Montparnasse i spraw osobistych Niewęgłowskiego. Niewęgłowski był korepetytorem Działyńskiego w czasie jego krótkiego pobytu w Szkole Polskiej w Paryżu. Wtedy też, pod wpływem Niewęgłowskiego, narodził się u Działyńskiego pomysł finansowania polskojęzycznych publikacji z nauk ścisłych. Zachowały się też nieliczne listy innych osób do Działyńskiego, dotyczące Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu. Przytaczam niektóre z nich.
Podstawy algebry ogólnej, zwanej też uniwersalną (universal algebra) pojawiły się już w wieku XIX. W artykule używany jest termin algebra ogólna, który to termin upowszechniał Edward Marczewski. Tematyka algebr ogólnych, z inicjatywy i pod kierunkiem Edwarda Marczewskiego, była bardzo rozwinięta we Wrocławiu w latach sześćdziesiątych XX wieku, głównie w Instytucie Matematycznym Uniwersytetu Wrocławskiego. W dobrym tonie było wtedy uczestniczyć w seminarium MM (Marczewski-Mycielski) i mieć jakieś przyczynki do tej teorii, nawet niekoniecznie głębokie. Większość prominentnych matematyków we Wrocławiu miała wyniki w tej dziedzinie.
EN
Fundamentals of general algebra, also known as universal (universal algebra) appeared already in the nineteenth century. The article uses the term algebra general, a term disseminate Edward Marczewski. The subject matter of general algebra, on the initiative and under the direction of Edward Marczewski, she was very active in Wroclaw in the sixties of the twentieth century, mainly at the Mathematical Institute of the University of Wroclaw. In good taste was then attend the seminar MM (Marczewski-Mycielski) and have some contributions to this theory, even not necessarily deep. Most prominent mathematicians in Wroclaw was the results in this field.
Na temat publikacji matematycznych Towarzystwa Nauk Ścisłych pisano już wcześniej (yide Jadwiga Dianni (1974), Władysław Folkierski (1895), Andrzej Mężyński(1978)). Publikacje te w najlepszym wypadku ograniczają się do podania listy publikacji książkowych Towarzystwa lub do wymienienia niektórych publikacji matematycznych w Pamiętniku Towarzystwa Nauk Ścisłych, bez ich głębszej analizy, czy też porównania z odpowiednimi publikacjami zagranicznymi epoki. Nie wyjaśniają więc w jakimkolwiek stopniu, na ile wartościowe były wspomniane publikacje. Wszystkie publikacje były finansowane przez Jana Działyńskiego, bo ostatecznie wszystko sprowadzało się do jego mecenatu. Natomiast większość pomysłów na publikowane książek pochodziła od mentora, choć nie członka Towarzystwa, Grakcha Henryka Niewęgłowskiego. Bez pieniędzy Jana Działyńskiego nie byłoby wydawnictw TNŚ; bez Niewęgłowskiego nie byłoby pomysłów na podręczniki i monografie matematyczne.Celem pracy jest przedstawienie pełnej listy publikacji Towarzystwa Nauk Ścisłychw Paryżu. W cytowanych dokumentach zachowana została oryginalna pisowniai interpunkcja.
EN
The aim of the paper is to present the full list of publications of the Society of Sciences in Paris. In the cited documents it has been preserved the original spelling and punctuation.
W pracy omówione zostały pierwsze w języku polskim teksty z teorii liczb. Autorem ich jest Julian Bayer (1806–1872). Wskazane są też osoby (Karol Hube i Franciszek Szopowicz), które incydentalnie wykładały na Uniwersytecie Jagiellońskim pewne zagadnienia dziś zaliczane do teorii liczb.
SPIS TREŚCI .......................................................................................................................... 5P r z e d m o w a ....................................................................................................................... 7T r z e c h s e t l e c ie u r o d z in L e o n h a r d a E u l e r aK r z y s z t o f T a ta r k ie w ic z , Dzieje rodziny Leonharda Eulera (wieki xm-xxi) ... 9-26L e c h M a lig r a n d a , Gustaf Enestróm (1852 -1923) ............................................ 27-36J a c e k J u z w is z y n , A n d r z e j K r z y w ic k i, Leonhard Euler i Jakub Bernoulli -początki teorii sprężystości .................................................................................................................... 37-45L e c h M a lig r a n d a , Szeregi w pracach Eulera ....................................................... 47-67J e r z y M io d u s z e w s k i, Mosty królewieckie ........................................................ 69-76Z d z is ła w P o g o d a , O geometrii elementarnej w pracach Eulera ........................ 77-96A n d r z e j S c h in z e l, Teoria liczb w pracach Leonharda Eulera ............................ 97-102K r z y s z t o f T a ta rk ie w ic z , Pewne równanie Leonharda Eulera ........................ 103-120W i t o l d W ię s ła w , Prace Leonharda Eulera z algebry ........................................... 121-132W i t o l d W ię s ła w , Prace Leonharda Eulera o kwadraturze koła i liczbie Pi ......... 133-142W ie s ła w Z ię b a , Rachunek prawdopodobieństwa u Eulera .................................... 143-161H i s t o r i a m a te m a ty k i p o ls k ie jR o m a n D u d a , Od twierdzenia Baire’a o kategorii do przestrzeni polskich .......... 163-187O le n a R ja b u c h o , Prace z teorii Galois przemyskiego nauczyciela Klemensa Hlibowickiego (1875 -1907) ............................................................................................................................ 189-193K r z y s z t o f T a ta rk ie w ic z , Brzózek czy Brożek? ............................................... 195-200R o c z n ic e i j u b il e u s z eM a r t in a B e ć v a r o v a , 100 years from the Czech translation of Euclid’s Elements ........ 201-214S ta n is ła w D o m o ra d z k i, Konferencja w Petersburgu ku czci Lenoharda Eulera .............. 215-222S ta n is ła w F u d a li, Farkas Bolyai (1775 -1856) - w stupięćdziesięcioiecie śmierci .......... 223-226
W roku 2006, 29 sierpnia, minęła dwustu pięćdziesiąta rocznica urodzin JanaŚniadeckiego, wybitnej postaci polskiego Oświecenia, uczonego, męża stanu i patrioty.Warto więc z tej okazji przypomnieć tę ważną postać dla polskiej nauki i kultury.Rocznica Śniadeckiego nie pozostała niezauważona. W Żninie, miejscu urodzin braciŚniadeckich, na przełomie sierpnia i września 2006 roku odbyły się uroczystościjubileuszowe. Ich kulminacją była sesja popularnonaukowa w dniu 9 września. Jejwynikiem jest publikacja [15].
W ostatnim dniu XXI Konferencji Naukowej PTM z Historii Matematyki na temat: Leonhard Euler (1707-1783) – w trzechsetlecie urodzin (Iwonicz-Zdrój, 21-25 maja 2007) dotarła do nas smutna wiadomość o śmierci Kazimierza Maruszczyka. Urodził się 27 września 1950 roku w Kaletach. Zmarł nagle 25 maja 2007 roku w Bytomiu. Ukończył Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Opolu, uzyskując 13 czerwca 1973 r. tytuł magistra matematyki. Był on aktywnym nauczycielem matematyki, propagatorem historii matematyki wśród uczniów i nauczycieli Śląska, członkiem Komisji Historii Matematyki PTM. Od lat uczestniczył w Ogólnopolskich Szkołach Historii Matematyki, często ze swoimi uczniami. Od początku istnienia Szkół Historii Matematyki prowadził dokumentację fotograficzną tych Szkół, przyjeżdżając niekiedy tylko na jeden dzień, jeśli na dłuższy pobyt nie pozwalały mu obowiązki. Nieprzerwanie od roku 1997 był dyrektorem Państwowych Szkół Budownictwa w Bytomiu. Był pomysłodawcą i autorem różnych inicjatyw związanych z historią matematyki. Był organizatorem Szkolnych Olimpiad Matematycznych oraz Olimpiad Matematycznych dla uczniów szkół średnich Bytomiaz udziałem wielu matematyków wyższych uczelni. Był człowiekiem pełnym ciepła i życzliwości dla innych.Będzie nam go bardzo brakowało.
I Ogólnopolska Szkoła Historii Matematyki, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Opolu Nr 125, Matematyka z.12, Opole 1987; wyd. II, tamże, Opole 1988. Redaktor naukowy – Janusz J. Charatonik. 114 str.II. Matematyka XIX wieku, Materiały*Konferencje. Materiały z II Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki pod redakcją Stanisława Fudalego. Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 1988. 270 str.
Reviel Netz, William Noel, Kodeks Archimedesa. Odkrycie tajemnic najsłynniejszego palimpsestu świata, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2007. (tłumaczenie z wydania:Reviel Netz, William Noel, The Archimedes Codex. Revealing the secrets of the world’sgreatest palimpsest, Weidenfeld & Nicolson, London 2007).Lech Gruszecki, U źródeł pojęć mnogościowych, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.
W dniach 21 -2 5 maja 2007 odbyła się w Iwoniczu-Zdroju kolejna, XXI Konferencja Naukowa PTM z Historii Matematyki na temat: Leonhard Euler (1 7 0 7 -1 7 8 3 ) - w trzechsetlecie urodzin. Niniejszy tom prezentuje publikacje oparte na niektórych odczytach wygłoszonych na XXI Konferencji. W kilku miejscach na świecie zorganizowano w minionym roku jubileusze ku czci Leonharda Eulera, z okazji trzechsetlecia jego urodzin. Ramy czasowe spowodowały, że ograniczyliśmy się jedynie do omówienia wybranych fragmentów jego twórczości matematycznej, pozostawiając nietknięte nie tylko inne dyscypliny, którymi intensyw nie zajmował się Euler, lecz także inne działy matematyki. Pełniejsze omówienie jego ogromnej twórczości naukowej wymagałoby cyklu konferencji, a nie tylko kilkudniowe go spotkania. Ale nawet to krótkie spotkanie pozwoliło przybliżyć tę ważną postać w historii nauki światowej. Publikacje przedstawione w tym tomie dokumentują dokonania Eulera w kilku najważniejszych działach matematyki, między innymi w analizie, algebrze, teorii liczb, geometrii, czy też w rachunku prawdopodobieństwa. Kilka prac dotyczy matematyki polskiej, a inne to artykuły okolicznościowe, związane z niektórymi rocznicami, przypadającymi w roku 2007.W Iwoniczu dopisała pogoda, nie zawiedli prelegenci. Trud bezpośredniej organizacji konferencji podjęty przez Doktora Stanisława Domoradzkiego i grona jego w spółpracowników z Instytutu Matematyki Uniwersytetu Rzeszowskiego, zaowocował sprawnym przebiegiem obrad i miłą atmosferą. Pieczę nad całością Konferencji sprawował Dziekan Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego, Profesor Józef Tabor, który także uczestniczył w Konferencji. Inaugurację obrad zaszczycił swoją obecnością Rektor Uniwersytetu Rzeszowskiego, Profesor W łodzimierz Bonusiak.Z powodu trudności komunikacyjnych nie dojechali wszyscy prelegenci z Ukrainy, a szkoda. Bardzo liczyliśmy na ich ciekawe wykłady. Uczestnikom konferencji dziękuję za uczestnictwo, a prelegentom za wygłoszenie referatów. Dziękuję osobom, które dostarczyły teksty swoich odczytów i zadały sobie trud naniesienia wszystkich poprawek uwzględniających różne uwagi dotyczące ich tekstów, a recenzentom prac za wnikliwe uwagi, które pozwoliły udoskonalić nadesłane teksty.Opiekun naukowy XXI Ogólnopolskiej Szkoły Historii Matematyki Przewodniczący Komisji Historii Matematyki PTMWitold Więsław
Stanisław Ruziewicz (1889-1941) był pierwszym doktorantem WacławaSierpinskiego (1882-1969), z którym pózniej zaprzyjaznił sie i utrzymywał bliskie stosunki. O Ruziewiczu pisał tez Jerzy Mioduszewski. Wymieniona publikacja zawiera zarówno spis prac Stanisława Ruziewicza, jak tez wykaz publikacji na jego temat.
18
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW